Informacje o Parku

Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy (GLPK) utworzony został w 1990 r. na mocy porozumienia pomiędzy Wojewodą Toruńskim i Wojewodą Ciechanowskim, na podstawie Uchwały Nr 58/X/90 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Ciechanowie z dnia 23 kwietnia 1990 r. w sprawie utworzenia Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego (Dziennik Urzędowy Województwa Ciechanowskiego Nr 8, poz. 67) oraz rozporządzenia Nr 1/90 Wojewody Toruńskiego z dnia 11 września 1990 r. w sprawie utworzenia Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego (Dziennik Urzędowy Województwa Toruńskiego Nr 18, poz. 205). W ciągu istnienia Parku ze względu na zmianę uwarunkowań administracyjnych i nowelizację ustawy o ochronie przyrody powyższe dokumenty zaktualizowano. Obecnie obowiązują:

1) Uchwały nr XXX/443/21 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 22 marca 2021 r. w sprawie Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom., poz. 1514);

2) Uchwały nr XXV/394/21 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 23 marca 2021 r. w sprawie Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz., poz. 1338);

3) Uchwały nr 37/21 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 20 kwietnia 2021 r. w sprawie Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Maz., poz. 3879);

Organem właściwym w sprawach związanych z parkami krajobrazowymi jest Sejmik Województwa, który przejął kompetencje w tym zakresie od wojewody na podstawie art. 21 pkt 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w organizacji i podziale zadań administracji publicznej w województwie (Dz. U. Nr 92, poz. 753 ze zm.).

Park utworzony został w celu ochrony niepowtarzalnych wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych. Obszar Parku rozciąga się na terenie trzech województw: kujawsko-pomorskiego, warmińsko-mazurskiego i mazowieckiego. Jego powierzchnia całkowita wynosi 27 531,20 ha. Największa część – 13 926,79 ha położona jest w województwie kujawsko-pomorskim. Obejmuje w całości miasto Górzno oraz fragmenty gmin: Górzno, Brzozie, Bartniczka i Świedziebnia. Pozostała część leży na terenie gminy Lidzbark – 8 482,36 ha (woj. warmińsko-mazurskie) oraz Lubowidz – 5 122,05 ha (woj. mazowieckie). Pod względem fizyczno-geograficznym teren GLPK zlokalizowany jest we wschodniej części Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego, na pograniczu trzech mezoregionów: Pojezierza Dobrzyńskiego od zachodu, Garbu Lubawskiego od północy oraz Równiny Urszulewskiej od południa i wschodu. Od 1993 roku cały obszar Parku znajduje się w granicach „Zielonych Płuc Polski” - najczystszej i najbogatszej przyrodniczo części kraju.

Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy to przede wszystkim duże, zwarte kompleksy leśne, które w wielu fragmentach posiadają charakter „puszczański”. Duży udział w kształtowaniu środowiska przyrodniczego Parku, a szczególnie krajobrazu miało ostatnie zlodowacenie Polski. Działalność lodowca przyczyniła się do wykształcenia na tym terenie unikalnego krajobrazu młodoglacjalnego, ze wszystkimi klasycznymi formami geomorfologicznymi tj. wzgórza morenowe, pagórki kemowe, zespoły drumlinowe, sandry, obniżenia i zagłębienia wytopiskowe czy rynny subglacjalne. Podstawowymi formami rzeźby są wysoczyzna morenowa oraz rozległa równina sandru dobrzyńskiego. Obszar Parku odznacza się znacznymi deniwelacjami. Różnica wysokości między najniższym (dno doliny Brynicy w Bartniczne – ok. 80 m n.p.m.) a najwyższym punktem w terenie („Sarnia Góra” - 189,8 m n.p.m.) wynosi prawie 110 m. W północnej części Parku i okolicach Górzna deniwelacje sięgają 30-40 m, a krajobraz przypomina tereny podgórskie. Szczególnie atrakcyjnie prezentuje się dolina rzeki Brynicy. Walory krajobrazowe GLPK podnoszą malownicze jeziora, których na terenie Parku znajduje się 29 (łącznie około 490 ha).

Zasadnicza część obszaru GLPK (ok. 90%) położona jest w dorzeczu Drwęcy, a dokładniej w zlewni jej lewobrzeżnego dopływu - Brynicy. Jedynie fragmenty środkowo-wschodnich obrzeży Parku w rejonie Lidzbarka Welskiego odwadniane są przez rzekę Wel, płynącą na wschód od granic Parku.Obszar leżący w dorzeczu Drwęcy charakteryzuje się silnym rozwojem sieci rzecznej, występowaniem jezior, bagien, mokradeł, torfowisk, licznych źródeł, łąk oraz obszarów bezodpływowych. Brynica jest główną rzeką Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego. Stanowi oś hydrograficzną tego terenu. Granice Parku obejmują jej 18-km odcinek. Rzeka wypływa z niewielkiego mokradła nad jez. Bryńsk Szlachecki, a następnie uchodzi do Drwęcy w okolicy osady leśnej Długi Most. W górnym biegu Brynica zwana jest również Strugą Bryńską. W okolicach kolonii Buczkowo rzeka wcina się w otaczający teren, żłobiąc głęboki i stromy jar, którego zbocza sięgają 40-50 m wysokości. Na tym odcinku Brynica posiada charakter zbliżony do potoku górskiego. Ten niezwykle malowniczy i wartościowy przyrodniczo fragment został objęty ochroną rezerwatową w postaci dwóch rezerwatów: „Jar Brynicy” i „Jar Brynicy II”.

Szczególnym walorem GLPK są lasy, które pokrywają ok. 70 % jego powierzchni. Wśród nich, pomiędzy przeważającymi borami, znajdują się fragmenty rzadkich w tej części niżu grądów zboczowych rosnących na ścianach jarów oraz zboczach nisz źródliskowych, jak i grądów niskich czy ciepłolubnych z udziałem rzadkich gatunków flory. Zwarte kompleksy leśne poprzecinane niewielkimi enklawami łąk, pól oraz jeziorami i dolinami rzecznymi stanowią siedlisko dla wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów. Prowadzone na terenie parku badania stwierdziły dużą różnorodność mchów oraz porostów, wśród których stwierdzono brodaczkę pospolitą, będącą „certyfikatem czystości powietrza”.

O wysokiej randze przyrodniczej GLPK świadczy utworzenie w jego granicach 7 rezerwatów przyrody:

• „Jar Brynicy" o powierzchni 29,47 ha - utworzony w 1955 r.
• „Szumny Zdrój" o powierzchni 37,04 ha - utworzony w 1958 r.
• „Klonowo” o powierzchni 30,85 ha - utworzony w 1958 r.
• „Ostrowy nad Brynicą” o powierzchni 2,06 ha - utworzony w 1962 r.
• „Czarny Bryńsk" o powierzchni 13,13 ha - utworzony w 1963 r.
• „Mszar Płociczno” o powierzchni 182,35 ha - utworzony w 1998 r.
• „Jar Brynicy II" o powierzchni 28,27 ha - utworzony w 2001 r.

Na terenie Parku wyznaczono ponadto dwa obszary ochrony siedlisk Natura 2000: Ostoja Lidzbarska oraz Mszar Płociczno. Zidentyfikowano 20 typów siedlisk przyrodniczych wymienionych w załączniku Dyrektywy Siedliskowej. Spośród innych form ochrony na terenie Parku należy wymienić również pomniki przyrody i użytki ekologiczne. Bogactwo przyrodnicze GLPK uzupełniają walory kulturowe, a wśród nich zabytki budownictwa, zabytki techniki budownictwa wodnego, grodziska czy przydrożne krzyże i kapliczki. Niektóre obiekty wpisane zostały do rejestru zabytków tzn. 3 kościoły: Kościół Parafialny Podwyższenia Krzyża Świętego w Górznie, Kościół Parafialny p.w. Św. Wawrzyńca i Mikołaja w Radoszkach, Kościół Filialny p.w. Matki Boskiej Anielskiej w Bryńsku, 3 grodziska średniowieczne (w Górznie, Radoszkach i Księtem) oraz zespół młyński w Traczyskach. GLPK przyciąga turystów swoimi walorami krajobrazowymi i przyrodniczymi, ale i dobrze rozwiniętą infrastrukturą turystyczną. Na terenie Parku mamy ponad 250 km szlaków rowerowych i pieszych.

Oprócz ochrony dziedzictwa przyrodniczego do priorytetów działalności Parku należy edukacja ekologiczna. Sieć ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych oraz profesjonalne opracowania metodyczne w połączeniu z fachową kadrą pracowników Parku, a także zaplecze w postaci dobrze wyposażonej sali edukacyjnej, pozwala na prowadzenie interesujących lekcji przyrody przez cały rok. Od maja 2015 roku w osadzie leśnej Ruda funkcjonuje nowoczesny Ośrodek Edukacji Ekologicznej Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego.